Bij onderzoek naar maatschappelijke polarisatie in de wijk
Met klem willen we u wijzen op het feit dat we verschillende burgers aan het woord hebben gelaten, daar ligt de focus. De gemeente Enschede is hier niet focus van onderzoek. Focus hier is de perceptie van een aantal inwoners die ons iets kunnen leren over een deel van de dynamiek.
Tijdens de grote instroom van migranten in 2015 besloot het gemeentebestuur van Enschede om de bouw van een AZC toe te staan in de directe nabijheid van een volkswijk, het Dolphia. Het protest tegen dit voornemen was fel en krachtig. Er volgden demonstraties, er werden varkenskoppen langs de straat geplaatst, burgers voelden zich geïntimideerd en bestuurders werden bedreigd. Landelijke en lokale radio en t.v. besteedden veel aandacht aan deze situatie.
Een politiek actieve burger vertelt over zijn waarnemingen:
Er werd geredeneerd vanuit moraliteit. Medemenselijkheid. We moeten iets voor deze mensen doen. En dat is ook zo, maar er is meer! Hallo! Dit is een stadsbestuur! (politiek actieve burger)
Een deel van de discussie betrof de manier waarop het bestuur haar burgers consulteerde, informeerde en voorbereidde op deze situaties. In Enschede werden de burgers uitgenodigd om suggesties te doen voor een locatie voor een asielzoekersopvang. Het was echter niet duidelijk welke rol de suggesties zouden spelen in de besluitvorming. De keuze is uiteindelijk op een plek gevallen die dicht tegen een volkswijk aan lag. Het is niet duidelijk hoe het bestuur de reactie van de inwoners van de wijk op deze beslissing heeft ingeschat.
Hoorzitting
Er werd een hoorzitting georganiseerd in het stadhuis waar burgers hun mening konden geven over de komst van een AZC. Er waren 24 sprekers. 23 waren tegen de komst van het AZC op de gekozen locatie. Een spreker was voor:
Toen ik nadien het stadhuis uitkwam kwam er een groep van 25 man dreigend op mij af: Heb je nu je zin! Dreigende vuisten, dreigende taal en dreigende toon. In mijn ooghoek zag ik politiemensen die tergend traag in een wijde cirkel om me heen liepen. Ze grepen niet in. Ik had het gevoel dat ik werd geofferd. Misschien dachten ze ook wel: als je voor het AZC bent dan moet je het zelf maar weten. Ik ben achteruit weer het stadhuis in gelopen (burger)
Deze respondent geeft aan dit als traumatisch te hebben ervaren. Ook het feit dat er nadien vanuit de gemeente geen belangstelling werd getoond voor zijn ervaringen werd als pijnlijk ervaren.
Overwegingen
De inwoners van volkswijk Dolphia hebben net als vele volkswijken niet als vanzelfsprekend een warme betrekking met de lokale overheid. De politie probeert om contacten te onderhouden en slaagt daar vaak ook in maar de bestuurders zijn er over het algemeen niet populair. Een politiek actieve inwoner zegt daarover het volgende:
Teleurstelling en frustratie zie je in elke volkswijk in Europa. De rekening moet nog vereffend worden. De wrok woekert door. Dus als je iets van ze wilt dan hou je daar rekening mee. (wijkwerker)
Als er iets gebeurt dat je niet wilt en je hebt geen invloed dan kun je het altijd nog ondermijnen. (burger)
De wijk bood weerstand en organiseerde onrust. Was de wijze van handelen van het bestuur daarvoor verantwoordelijk? Veel is in de Enschedese wandelgangen gesproken over gebrekkige communicatie. Maar was dat de werkelijke grond voor de grote onrust die Enschede maandenlang bezig heeft gehouden? Als we beter kijken naar de situatie ontwaren we in ieder geval nog twee aspecten die brandstof vormden voor het vuur: bestuurders die onderdeel werden van het conflict en bestuurders die de grenzen onduidelijk hebben gesteld.
Bestuurders als onderdeel van het conflict
Als burgers zich krachtig tegen het bestuur keren dan wordt het bestuur onderdeel van het conflict. En het conflict betreft een machtsstrijd: wie bepaalt wat er in de stad gebeurt, de bestuurders of de groep burgers die zich teweer stelt? In deze situatie moet het bestuur zich op twee rollen concentreren: de eerste rol betreft de regie over het uitvoeren van beleid, het handhaven van de orde en veiligheid en de communicatie met de burgers, de tweede rol is de rol van participant ten opzichte van het conflict.
De combinatie van beide rollen is lastig. Als bestuurders intimiderend worden aangesproken, als de burgers meer te zien zijn in de pers dan de bestuurders, als de integriteit van bestuurders luid en op vele fronten in twijfel wordt getrokken dan is de perceptie van de omstanders dat de bestuurders onderdeel zijn van het conflict. De gematigd bezorgde burgers voelen zich niet gehoord en begrepen en beschuldigen het bestuur van ondemocratisch handelen. Immers, de beslissingen zouden altijd voordelig uitvallen voor de bestuurders zelf en niet voor ‘het volk’ of de volkswijk. Voor bestuurders is het vaak de eerste keer om, vaak inclusief gezin, geïntimideerd en bedreigd te worden. Dit soort passieve en actieve agressie vragen om een houding en om repliek die doorgaans niet als vanzelfsprekend in het gedragsrepertoire van de gemiddelde bestuurder aanwezig is.
Polarisatie is een kwestie van het bestaan van meerdere polen. Bestuurders lijken zich onvoldoende bewust van het feit dat ze op een van de polen zijn beland en met een andere strategie zullen moeten acteren. Daarmee houden ze de situatie voor een deel in stand.
Grenzen stellen
Er was geen sprake meer van een vanzelfsprekend veilige situatie waarin men met een onbevangen houding gebruik kon maken van een democratische recht. Die inschatting kon vriend en vijand maken. De vraag die zich opdringt is de vraag naar de grenzen die door burgemeester en politie van te voren zijn bepaald. Wanneer mag een burger rekenen op bescherming? Wanneer behandelen we een situatie als een geval van intimidatie en bedreiging? Welke rol heeft politie in ver gepolariseerde situaties? Wanneer stellen we ons afwachtend op en wanneer handhaven we?
We staan vaak al met 1-0 achter omdat we afwachtend te werk moeten gaan op momenten dat er weinig back-up is. Waar in andere landen de politie opschaalt en de strijd om het gezag aangaat trekt de Nederlandse politie zich terug om te de-escaleren. (1Vandaag onderzoek januari 2017)
De politie trad ook niet op tegen het brengen van de Hitlergroet. Allemaal om te voorkomen dat de vlam in de pan slaat. (burger)
Traden de Enschedese bestuurders onvoldoende normerend op? Als de democratische rechten in het gedrang komen, als burgers het bestuur nadrukkelijk uitdagen of bedreigen, dan is de tijd gekomen om op te treden. Dan is de tijd van polderen en overleg voorbij. Dan gaan burgers een grens over. We zagen dat niet alleen in Enschede. Er ontstond een nieuwe trend. Er werd met intimidatie gedemonstreerd tegen de komst van asielzoekers en de opstelling van burgemeesters en democratisch gekozen bestuurders. We noemen als voorbeeld Oranje (vrouw houdt fysiek dienstauto van de staatssecretaris tegen), Steenbergen (‘Daar moet een piemel in’), Woerden (vuurwerk), Heesch (eieren en vuurwerk) en Geldermalsen (stenen en vuurwerk) en we brengen in herinnering dat ruim een kwart van de politieke ambtsdragers in Nederland in 2016 geconfronteerd is geworden met bedreiging.
Als de groep mensen die de dreigende toon aanslaat niet wordt gecorrigeerd door de politie kan dat grote gevolgen hebben. Als de ja-pleiter in de gemeentelijke hoorzitting geen waardige aftocht krijgt, welk signaal geef de politie dan af? De intimiderende groep zou bijvoorbeeld ruimte kunnen voelen en gaat nog een stapje verder. Deze burger die in zijn eentje staat en zich bedreigd voelt neemt bijvoorbeeld een volgende keer een wapen mee en gebruikt dat wapen ook, want: “de politie deed niets”. Dan moet een rechter daar over nadenken en er iets van vinden. Als dan ook nog de pers een en ander uitgebreid beschrijft en belicht, dan blaast een gebrek aan handhaving uiteindelijk de fundamenten van de rechtsstaat op.
Andere Casussen:
Casus 1.a Vervolg: Talkshow Pauw en anonieme actie
Casus 2. Sinterklaasintocht in Maassluis.
Casus 3. Onrust in wijk Poelenburg in Zaanstad
Casus 4. Burgemeesterswijk Maassluis
Terug naar onderzoek naar maatschappelijke polarisatie in de wijk
Disclaimer: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze website mag op welke wijze dan ook worden vermenigvuldigd, aangepast, openbaar gemaakt en/of doorgegeven, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stillare.